Το έργο “Lifeel” θα συνεχίσει τις δράσεις του στην Ιταλία αλλά και στην περιοχή του Νέστου.
Είναι ένα σύνθετο έργο, και μία από τις σημαντικότερες δράσεις του είναι η κατασκευή ιχθυοδιαδρόμων στα υπάρχοντα φράγματα, ειδικά σχεδιασμένοι για τα χέλια, αποκαθιστώντας την επικοινωνία των ανάντη και κατάντη τμημάτων του ποταμού, περιοχές σημαντικές για την ανάπτυξη του είδους.
Το έργο εφαρμόστηκε στο φράγμα Τοξοτών του Ποταμού Νέστου.
Οι διοργανωτές των δράσεων αναφέρουν αναλυτικά τα εξής:
“Το LIFEEL είναι ένα σύνθετο έργο, οι δράσεις αφορούν πολυδιάστατα μέτρα με στόχο τη διατήρηση του Ευρωπαϊκού χελιού. Μία από τις σημαντικότερες δράσεις του έργους είναι η κατασκευή ιχθυοδιαδρόμων στα υπάρχοντα φράγματα, ειδικά σχεδιασμένοι για τα χέλια, αποκαθιστώντας την επικοινωνία των ανάντη και κατάντη τμημάτων του ποταμού, περιοχές σημαντικές για την ανάπτυξη του είδους
Τι είναι οι δίοδοι ψαριών και πως λειτουργούν
Σχεδιασμένες για να βοηθούν τα ψάρια να ξεπερνούν τεχνητά εμπόδια, όπως φράγματα ή άλλα εμπόδια κατά μήκος των ποταμών, οι ιχθυοδιάδρομοι είναι κατασκευές που αποκαθιστούν την ικανότητα της ιχθυοπανίδας να ταξιδεύει να ταξιδεύει στο δίκτυο του ποταμού ακολουθώντας τα ένστικτα και τις ανάγκες της.
Ανάλογα με τις ανάγκες, τις μεθόδους κατασκευής, τον σκοπό, τα είδη στόχους και τις δυνατότητες κατασκευής, οι ιχθυοδιάδρομοι μπορούν να αποτελέσουν ουσιαστικά εργαλεία για την οικολογική συνέχεια των ποταμών, καθώς αποκαθιστούν στην ελευθεροεπικοινωνία των ανάντη και κατάντη τμημάτων του ποταμού, ευνοώντας τη βιοποικιλότητα.
Ο κύριος σκοπός ενός ιχθυοδιάδρομου είναι η αποκατάσταση των μεταναστευτικών διαδρομών, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας, για είδη όπως οι οξύρρυγχοι και τα χέλια.
Τα είδη αυτά χρειάζονται την ελευθεροεπικοινωνία των ανάντη και κατάντη τμημάτων του ποταμού, ώστε να φτάσουν στους βιότοπους που είναι σημαντικοί για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση του κύκλο ζωής τους.
Συγκεκριμένα τα χέλια, όπως γνωρίζουμε εδώ και καιρό, χρειάζεται να φτάσουν στη Θάλασσα των Σαργασσών, στον Ατλαντικό Ωκεανό, για να αναπαραχθούν, και οι απόγονοί τους, όταν επιστρέψουν στην ηπειρωτική Ευρώπη, πρέπει να κολυμπήσουν ανάντη των ποταμών, να μεγαλώσουν και όταν φτάσουν στην αναπαραγωγική ωριμότητα να ξεκινήσουν το ταξίδι της επιστροφής, για την τελευταία πράξη της ζωής τους την αναπαραγωγή.
Δεν είναι όμως μόνο τα μεταναστευτικά είδη που δυσκολεύονται, όλα τα ψάρια πρέπει να μπορούν να κινούνται ελεύθερα, ακολουθώντας τα ένστικτά τους και αντιδρώντας σε περιβαλλοντικό στρες.
Για αυτόν τον λόγο, όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες, η επιλογή μιας λύσης που εξυπηρετεί τον ευρύτερο αριθμό αυτόχθονων ειδών είναι πάντοτε προτιμότερη από αυτές που απευθύνονται μόνο σε συγκεκριμένα είδη, επιτρέποντας την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση από όλα είδη ψαριών.
Ωστόσο, μερικές φορές οι περιβαλλοντικές συνθήκες δεν το επιτρέπουν, και η μόνη επιλογή είναι η υιοθέτηση πολύ συγκεκριμένων και επιλεκτικών λύσεων.
Αυτό ισχύει για τους ιχθυοδριάδρομους για τα χέλια, ειδικές κατασκευές σχεδιασμένες για να επιτρέπουν στα νεαρά χέλια, γνωστά ως γυαλόχελα, να ξεπερνούν τεχνητά εμπόδια και να κολυμπούν ανάντη, ώστε να διασκορπίζονται σε εσωτερικά ύδατα και να αρχίζουν τη φάση ανάπτυξής τους.
Το έργο προβλέπει την κατασκευή έξι περασμάτων για ψάρια στην Ιταλία, τρία στον ποταμό Panaro (για τα φράγματα Bodeno, Casumaro και Nonantola), τρία στο δέλτα του ποταμού Πάδου (Valle Lepri, Val Pagliaro και Tieni) και ένα στην Ελλάδα, στο φράγμα Τοξότες του ποταμού Νέστου.
Γιατί όμως να κατασκευαστούν οι ιχθυοδιάδρομοι και πως λειτουργεί η δίοδος για τα χέλια;
Αυτές οι εξαιρετικά εξειδικευμένες κατασκευές στοχεύουν να διευκολύνουν τη διέλευση των πρώτων σταδίων ζωής των χελιών (γυαλόχελα), καθώς αυτά είναι που μεταναστεύουν ανάντη, κυρίως τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο προς εύρεση των πεδίων ανάπτυξης.
Συνήθως, κατά τη μετακίνησή τους, τα νεαρά χέλια εκμεταλλεύονται όχι μόνο την ικανότητά τους στο κολύμπι, αλλά και τις «αναρριχητικές» τους δεξιότητες, είναι, ικανά να σκαρφαλώνουν σε πολύ απότομες περιοχές ποταμών, σέρνοντας μέσα από κενά στο υπόστρωμα ή ακόμα και μέσα στο γρασίδι, τόσο εντός όσο και εκτός νερού, χάρη στην ικανότητά τους να απορροφούν ατμοσφαιρικό οξυγόνο μέσω του δέρματός τους.
Λόγω αυτών των ικανοτήτων τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για χέλια απότομοι ιχθυοδιάδρομοι με απλούστερη υδραυλική σχεδίαση και τεχνολογία. Η πιο ευρέως εφαρμοζόμενη λύση, όταν το εμπόδιο είναι πολύ ψηλό, είναι τα κανάλια για χέλια (eel flumes).
Πρόκειται για μικρά κανάλια, κατασκευασμένα από πλαστικό ή μέταλλο, με συνθετικό γρασίδι ή βούρτσες ως υπόστρωμα, που επιτρέπουν στα χέλια να βρίσκουν αρκετή πρόσφυση για να κολυμπήσουν ανάντη.
Στο εσωτερικό του καναλιού διατηρείται μια σταθερή ροή νερού, απαραίτητη για τη διατήρηση της κατάλληλης υγρασίας για τα χέλια. Τις περισσότερες φορές οι υδαταγωγοί αυτοί έχουν πλάτος περίπου 30 έως 50 εκατοστά και κλίση περίπου 1:5 έως 1:10.
Η απόσταση μεταξύ των τριχών μπορεί να ρυθμιστεί ώστε να ευνοείται η διέλευση των ψαριών σε διαφορετικά στάδια ζωής, μια απόσταση 7 χιλιοστών είναι ιδανική για τα γυαλόχελια, μια απόσταση 14 χιλιοστών είναι καλύτερη για τα κιτρινόχελια.
Οι υδαταγωγοί για τα χέλια θεωρούνται μια οικονομική λύση σε σύγκριση με άλλα περάσματα ψαριών. Απαιτούν επίσης ελάχιστο χώρο και χαμηλό ρυθμό ροής. Δεν απαιτούν συχνή συντήρηση, εκτός εάν υπάρχει σύστημα συλλογής χελιών, τα οποία πρέπει να απελευθερώνονται περιοδικά.
Όσον αφορά τα μειονεκτήματα, το κυριότερο είναι το γεγονός πως αυτές οι κατασκευές είναι εξαιρετικά επιλεκτικές, μπορούν επίσης να είναι επιλεκτικές για διαφορετικά στάδια ζωής των χελιών- στη συγκεκριμένη περίπτωση, το μέγεθος των υδαταγωγών σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη τη θέση, τον τύπο των εμποδίων και τον στόχο: τα χέλια. Η λύση αυτή εφαρμόστηκε επίσης στην Ελλάδα στο φράγμα Τοξοτών του Ποταμού Νέστου.
Στην Ιταλία, μετά την εκπόνηση του τελικού σχεδίου, η διοικητική αρχή της περιφέρεια Emilia – Romagna, υπεύθυνη για αυτή τη δραστηριότητα, ενεργοποίησε την Κοινή Υπηρεσία για τη συγκέντρωση των απόψεων της δημόσιας διοίκησης που είναι αρμόδια για τους σχετικούς τομείς.
Μετά τις σχετικές γνωματεύσεις που συγκεντρώθηκαν, η GRAIA Ltd., εταίρος του έργου και υπεύθυνη για το σχεδιασμό και τη διεύθυνση των κατασκευών, παρέδωσε το εκτελεστικό έργο.
Η περιφέρεια Emilia-Romagna, σε συνδυασμό με τη Διαπεριφερειακή Αρχή για τον ποταμό Πόρο (AIPO) και την Πολιτική Προστασία, ξεκίνησε και τη διοικητική διαδικασία για τον διαγωνισμό κατασκευής, δυστυχώς όμως η πλημμύρα που έπληξε την περιοχή τον Μάιο του 2023, ανάγκασε τους εμπλεκόμενους φορείς να στρέψουν την προσοχή τους στην αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης.
Με την ξαφνική αλλαγή των σχεδίων της AIPO και της Πολιτικής Προστασίας, η περιοχή εντάχθηκε με επιτυχία στις Κοινοπραξίες Ανάπλασης της Μπουράνα και της Φεράρα.
Μέχρι σήμερα, όλες οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για το έργο ολοκληρώθηκαν και η σύμβαση ανατέθηκε στους νικητές των διαγωνισμών.
Στην Ελλάδα, η ξαφνική αύξηση των τιμών των πρώτων υλών κατέστησε άγονο τον πρώτο διαγωνισμό που δημοσίευσε ο ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
Ακολούθησε μια αλλαγή στον προϋπολογισμό επιτρέποντας τη διενέργεια δεύτερου διαγωνισμού, ο οποίος είχε επιτυχής κατάληξη.
Οι παραπάνω απρόβλεπτες καταστάσεις προκάλεσαν
την ανάγκη να ζητηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η παράταση του έργου μέχρι τις 30 Ιουνίου 2026, η οποία και εγκρίθηκε. Όλα είναι τώρα έτοιμα για την κατασκευή των 7 περασμάτων. Θα σας κρατάμε ενήμερους
Ο Κοινωνικο-οικονομικός αντίκτυπος του έργου Lifeel στις περιοχές και τους ανθρώπους και η επιρροή του
Ο κοινωνικο-οικονομικός αντίκτυπος του έργου και η επιρροή του στην ικανότητα των οικοσυστημάτων να παράγουν αγαθά και υπηρεσίες χρήσιμες για την ανθρώπινη ευημερία είναι από τους σημαντικότερους δείκτες που περιγράφουν την επιτυχία ενός έργου και την κληρονομιά του.
Μια συγκεκριμένη δράση (Δράση D4) είναι αφιερωμένη στην
παρακολούθηση αυτών των επιπτώσεων, με σκοπό την αξιολόγηση της συνολικής επιτυχίας του έργου και τη ρύθμιση του ρυθμού των επιμέρους δράσεων.
Η παρακολούθηση βασίζεται στην παρουσία και την αλιεία
του Ευρωπαϊκού Χελιού, με εστίαση στο δέλτα του Ποταμού Πάδου στην Ιταλία και στον Ποταμό Νέστο στην Ελλάδα.
Ακολουθώντας μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο που έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία από το Τμήμα Οικολογίας του Πανεπιστημίου της Φεράρα, αξιολογούνται πτυχές που σχετίζονται με τις πολιτιστικές υπηρεσίες μέσω ερωτηματολογίων που απευθύνονται στον εμπλεκόμενο πληθυσμό.
Συγκεκριμένα, αξιολογείται η «προθυμία πληρωμής», ένα θεωρητικό ποσό χρημάτων για τη διατήρηση του είδους. Η προθυμία πληρωμής θα συγκριθεί με προσωπικά δεδομένα
(ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, τόπος κατοικίας, φυσική απόσταση από τις περιοχές ενδιαφέροντος του έργου) των ανώνυμων ερωτηθέντων, προκειμένου να διερευνηθεί πώς αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζουν την αξία που αποδίδεται στο είδος.
Τα ερωτηματολόγια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό του μέσου κόστους μετακίνησης που επιβαρύνει τους ανθρώπους που επισκέπτονται υγροτόπους λόγω της παρουσίας του είδους, ώστε να προσδιοριστεί μια χρηματική αποτίμηση των κοινωνικών και πολιτιστικών αξιών που συνδέονται με αυτό.
Για παράδειγμα, αυτή η πτυχή μπορεί να είναι παρούσα, αλλά όχι κρίσιμη, στον ποταμό Πάδο, αλλά ζωτικής σημασίας για τον πολιτιστικό και γαστρονομικό τουρισμό στις κοιλάδες του δέλτα του ποταμού Πάδου.
Ένα επιπλέον ερωτηματολόγιο απευθύνεται στη βιομηχανία εστίασης, ειδικά στην περιοχή του δέλτα του Πάδου, με σκοπό την αξιολόγηση του πολιτιστικού δεσμού μεταξύ της περιοχής του Κομάκιο και του είδους. Με αυτό το στόχο, πραγματοποιήθηκε απογραφή των εστιατορίων στις επαρχίες Φεράρας και Ραβέννας που περιλαμβάνουν χέλια στο μενού τους.
Τέλος, λόγω των ιδιαίτερων βιολογικών και οικολογικών χαρακτηριστικών του (στάδια ζωής, αναπαραγωγή, πιθανή βιοσυσσώρευση ρύπων κ.λπ.), της αξίας του για τους αλιείς και τις παραδοσιακές μεθόδους αλιείας, το χέλι προσελκύει το ενδιαφέρον μαθητών όλων των βαθμίδων.
Η επίδραση αυτού του έργου σε αυτή την υπηρεσία μπορεί να αξιολογηθεί από τον αριθμό των μαθητών και των σχολείων που θα συμμετάσχουν σε μια εκδήλωση του έργου ή θα επισκεφθούν τις περιοχές που εμπλέκονται.
Όλοι οι αναγνώστες μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά στις μελέτες, συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο που είναι διαθέσιμο στο … ή σαρώνοντας τον παραπάνω κωδικό QR.
Εκτιμούμε τη συμμετοχή σας και αναμένουμε τις πολύτιμες συμβολές σας, ώστε να κατανοήσουμε και να βελτιώσουμε τον κοινωνικο-οικονομικό και οικολογικό αντίκτυπο του έργου μας.”
