γράφει ο
Βασίλης Βελιάνος (Vas-Vel)
Την καλλιτεχνία την "έχουμε" οικογενειακώς. Και το μήλο, κάτω από τη μηλιά θα πέσει.
Εκτός κι αν η μηλιά είναι πάνω σε κανάν γκρεμό. Οπότε το μήλο μπορεί να ροβολήσει κάτω από καμιά… αχλαδιά. Μεγάλη μέρα για τη φαμίλια σήμερα. Η κόρη μας, εγκαινίαζε την πρώτη έκθεση της γλυπτικής της.
Με τον πατροπαράδοτο οικογενειακό μας τσαμπουκά ζήτησα από τον Δήμαρχο τις έξι από τις δώδεκα αίθουσες του πολιτιστικού πολυχώρου. Πατώντας πόδι να τις βάψουν. Από πολύ μικρό αυτό το κορίτσι πάντως, είχε μια διαβολεμένη κλίση στη ζωγραφική.
Από το δημοτικό, ζωγράφιζε κάτι λαγουδάκια, κάτι αλογάκια και κάτι ψαράκια, που θαρρούσες πως θα ξεχύνονταν στο σαλόνι, σαν άνοιγες το μπλοκ της ζωγραφικής της. Τόσο ζωντανά ήταν. Όλοι οι ειδικοί συμφωνούσαν, πως ένα τόσο αυθεντικό ταλέντο, δεν θα έπρεπε να χαθεί αναξιοποίητο.
Στριμωχτήκαμε από εδώ, κάναμε οικονομίες από εκεί, κάναμε το σκατό μας παξιμάδι κοντολογίς και αποφασίσαμε και την στείλαμε για πέντε ολόκληρα χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών της Γαλλίας. Να...ενημερωθεί και για τα παγκόσμια ρεύματα της τέχνης.
Και κάπου- μεταξύ μας- κρυφοκαμάρωνα και αισθανόμουν, περίπου σαν εθνικός σπόνσορας... Αλλά δόξα το Θεό, τόσα έξοδα και τόσοι κόποι, δεν πήγαν κατά πως φαίνεται χαμένα. Κι οι πρώτες της εκθέσεις στο εξωτερικό, ήταν πάρα πολύ πετυχημένες, όπως μας έγραφε και στα γράμματά της, κάπου-κάπου η Κόρη.
Φτάσαμε έγκαιρα στον πολυχώρο, μερικά λεπτά μόλις, πριν από τις οκτώ. Στα σκαλιά, συναντήθηκα και με το συνάδελφό μου τον Λευτέρη, που είχε για καμιά εικοσαριά χρόνια τώρα, την επιμέλεια της εικαστικής στήλης, στο site που δουλεύαμε.
Είχα παρακαλέσει την καλλιτέχνιδα κόρη, να στείλει ονομαστικές προσκλήσεις στους συναδέλφους μου, αλλά σε κανέναν δεν μαρτύρησα, πως πρόκειται για έκθεση της κόρης μου. Το καθήκον της αντικειμενικότητας γαρ, έτσι πρόσταζε.
Σ' αυτό, βοηθούσε αφάνταστα και το γεγονός, πως το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της κόρης μου, δεν είχε ούτε ένα κοινό γράμμα, με το εκ κληρονομίας, οικογενειακό μας επίθετο. Ας είναι... Η τέχνη απαιτεί θυσίες άλλωστε.
- Άντε βρε Λευτέρη, για τα... ενδότερα δεν είναι η πρόσκληση;
-Για τα ενδότερα. Μεγάλη μου τιμή να με καλέσει ονομαστικά η γλύπτρια Βασίλη. Θα προτιμούσα όμως, να περιδιαβάζω μόνος μου την έκθεση, χωρίς τις γλυκανάλατες εξηγήσεις, κάποιων "κριτικών".
-Πες το ψέματα!
-Στην μοντέρνα γλυπτική έχε υπ’ όψιν σου, αξία έχει η προσωπική σου αποτίμηση και σπανιότατα οι ερμηνείες που δίνουν οι κριτικοί, ή ακόμα- ακόμα και ο ίδιος ο καλλιτέχνης μερικές φορές... Στην τέχνη δεν υπάρχουν όρια!
- Στην τέχνη δεν υπάρχουν όρια, στην πολιτική των... πολιτικών υπάρχει η ασυλία , στην σάτιρα δεν υπάρχουν όρια, τελικά μόνο εγώ είμαι οριοθετημένος και ζυγοσταθμισμένος από τους… ειδήμονες ρε φίλε; Σκέφτηκα φωναχτά.
-Έχεις κι εσύ τα δίκια σου Βασίλη. Προσωπικά, δεν θέλω να εγκλωβιστεί η κρίση μου Βασίλη. Ας προχωρήσουν λίγο οι άσχετοι, που χρειάζονται απαραιτήτως κάποιες εξηγήσεις και μπαίνω στο κατόπι κι εγώ.
- Όπως νομίζεις ρε Λευτέρη. Εμείς πάντως, χρειαζόμαστε κάμποσες εξηγήσεις και τρέχουμε να προλάβουμε τους "ειδικούς".
Φούσκωσα σαν γύφτικο σκεπάρνι και μπήκαμε στην πρώτη αίθουσα. Πέσαμε πάνω σε ένα τεράστιο πλήθος, που άκουγε κατανυκτικά, κάποιον που του μιλούσε. Με την ελπίδα πως αυτός ο "κάποιος" ήταν η κόρη μας, προσεγγίσαμε στις πρώτες σειρές και πλησιάσαμε στα... αριθμημένα. Δεν ήταν δυστυχώς η κόρη.
Σταθήκαμε κατανυκτικά και εμείς και βαλθήκαμε να παρακολουθήσουμε. Τον άκουσα να μιλάει σε κάποια ακαταλαβίστικη ελληνική γλώσσα και για πρώτη φορά -ύστερα από τριάντα χρόνια ευδόκιμης δημοσιογραφίας- αισθάνθηκα ντροπή, για το πενιχρό μου λεξιλόγιο.
Αποφάσισα πως οι εξηγήσεις του κριτικού, πολύ λίγα πράγματα θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην χρόνια σκοτοδίνη μου περί την μοντέρνα γλυπτική και τραβώντας μαλακά από το χέρι τη γυναίκα μου, αποφασίσαμε να κάνουμε μια βόλτα μόνοι μας.
Περάσαμε στη διπλανή αίθουσα που στην προμετωπίδα της έγραφε με Βυζαντινούς χαρακτήρες: "Θρησκευτικά εκθέματα". Συγκινήθηκα παράφορα, γιατί η κόρη μας, κράτησε ψηλά τη θρησκευτική οικογενειακή μας παράδοση και δεν παρασύρθηκε από τα νέα αθεϊστικά ήθη και έθιμα. Που υιοθετούσαν ανερυθρίαστα, όλοι σχεδόν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες. Ξεκινώντας από τους άθεους Υπουργούς.
Στον απέναντι τοίχο, υπήρχε μόνο ένα τεράστιο και ξεκάρφωτο γαλβανισμένο ατσαλόσυρμα, λυγισμένο έτσι, ούτως ώστε να σχηματίζει το Αγγλικό γράμμα "S". Στο διπλανό ντουβάρι, έχασκαν παράταιροι, κάποιοι βρώμικοι λεκέδες από βροχόνερα, που είχαν λακίσει σε κάποιες προηγούμενες βροχερές μέρες από τη στέγη.
Αυτήν την αίθουσα δεν πρόλαβαν να τη βάψουν μάλλον.. Στην συμβολή όμως των δυο κάθετων τοίχων, υπήρχαν διάσπαρτα άχυρα στο δάπεδο, ενώ κάμποσες στρατιωτικές ξιφολόγχες, ήταν κρεμασμένες με πετονιές από το ταβάνι και έφταναν ίσαμε το πάτωμα.
Η φωνή του... ειδήμονα, που στο μεταξύ είχε πλησιάσει και με το αποπλανημένο πλήθος, πάντοτε δίπλα του με επανέφερε:
- Στην συμβολή, των τοίχων με τα άχυρα και τις ξιφολόγχες, μπορείτε να δείτε μια εύγλωττη αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού· -είπε στους αδαείς και δεν κοκκίνισε καθόλου ο αφιλότιμος ο ξεναγός. Στράφηκε τελετουργικά τώρα προς το διπλωμένο ατσαλόσυρμα και τους ανήγγειλε με στόμφο:
- Να και η Παναγία προσευχόμενη και γονυπετούσα...
Γύρισα και κοίταξα εμβρόντητος τη γυναίκα μου. Με κοίταξε γεμάτη απορία και η ίδια και θαρρώ, πως μας βασάνιζε η ίδια απορία: Μήπως είχαμε κάνει λάθος και βρισκόμασταν σε κάποιου άλλου ατάλαντου την έκθεση; Που ήταν εκείνα τα υπέροχα ζωντανά πραγματάκια που κάποτε ζωγράφιζε η κόρη μας μωρέ;
-Απορώ πως θα ήταν η Παναγία οδοιπορούσα. Μήπως ένα ατσαλόσυρμα ισιωμένο;
Ρώτησα χαμηλόφωνα τη γυναίκα μου. Με τη νεκρική σιγή που επικρατούσε όμως, με άκουσαν και όσοι δεν έπρεπε να με ακούσουν και γύρισαν εχθρικά και απειλητικά προς το μέρος μας. Λουφάξαμε στο τέλος της ουράς και ευτυχώς... μας περιφρόνησαν.
-Δίπλα ακριβώς- συνέχισε ο αθεόφοβος ο κριτικός, δείχνοντας ταυτόχρονα τους λεκέδες από τα απόνερα στον τοίχο- μπορείτε αμυδρά και μέσα από τα σύννεφα, να θαυμάσετε μια αποκρυφιστική έκδοση, της Αναλήψεως του Κυρίου στους ουρανούς. Μια τεχνοτροπία απέριττη και υποδειγματικά θρησκ...
Τράβηξα τη γυναίκα μου από το χέρι και περάσαμε σε κάποια άλλη μισοτελειωμένη και μισοσκότεινη αίθουσα. Ήμασταν πλέον, μόνοι ευτυχώς. Παριστάνοντας τα μέλη του συνδέσμου των… «Πεσόντων από Τα Σύννεφα»…
Καθίσαμε αποκαμωμένοι στο πεζούλι, αλλά μια διακριτική φασαρία από πολλά παπούτσια που σέρνονταν στο πάτωμα, μου έδωσε να καταλάβω, πως ο συρφετός πλησίαζε. Έκανα νόημα στη γυναίκα μου, να σηκωθεί για να φύγουμε, αλλά διαπίστωσα πως είχε κλείσει τα μάτια της και λαγοκοιμόταν. Έκανα το ίδιο κι έκλεισα με τη σειρά μου τα μάτια μου...
- Να και μια φωτογραφική στιγμιαία αιχμαλωσία της νεκρής φύσης· καυχήθηκε ο κριτικός. Τα κέρινα ομοιώματα στο βάθος, -και μας έδειξε- κάτω από συνθήκες φυσικών φωτοσκιάσεων, συνταιριασμένα με δημιουργική φαντασία, δίνουν την ευκαιρία στον καλλιτέχνη, για μια μοναδική εκφραστική διέξοδο. Παρακαλώ μην αγγίζετε· πρόλαβε κάποιον που ήδη χούφτωνε -ελάχιστα... εικαστικά πάντως- το στητό στήθος της γυναίκας μου.
Ξανάκουσα το συρφετό να απομακρύνεται, αλλά ένιωθα κάποιον, επίμονα ξεχασμένο, πάνω από το κεφάλι μου. Σήκωσε το χέρι του και άγγιξε απαλά τα μαλλιά μου. Τώρα τα τράβηξε πιο δυνατά και ένιωσα έναν πόνο, να μεταδίδεται μέχρι μέσα, βαθιά στα μυαλά μου. Δεν άντεξα. Σήκωσα με άνεση και εγώ το δικό μου χέρι και του άστραψα ένα σκαμπίλι στο μάγουλο και γουρλώνοντας επίτηδες τα μάτια μου, τον προειδοποίησα ταυτόχρονα:
- Το νου σου παππούλη... O καλλιτέχνης είναι τόσο δυνατός και άξιος, που μπορεί και δίνει ζωή, ακόμα και στα άψυχα κεριά. Κι η νεκρή φύση, μπορεί να μην είναι και τόσο…ο νεκρή, όσο σου την παρέστησαν, όλοι οι ειδήμονες αυτού του κόσμου τελικά...
Σίγουρα με αυτόν το γεράκο, αντιλαμβανόμασταν τα ίδια περίπου από μοντέρνα τέχνη, γιατί μου χαμογέλασε με συγκατάβαση και απομακρύνθηκε, γελώντας δυνατά. Έσυρα τη γυναίκα μου στην τελευταία τυφλή αίθουσα του μουσείου, όπου οι σκαλωσιές και τα μπάζα, ήταν ακόμα παρατημένα στη μέση και οι σοβάδες, μοσχοβολούσαν ασβέστη και τσιμέντο. Κάποιοι επισκέπτες, έσκασαν μύτη.
Παρέχοντας μια ακόμα εκδούλευση στην Κόρη μας, ανέλαβα να τους εξηγήσω μερικά πράγματα. Στάθηκα στη μέση της αίθουσας και κάνοντας ότι ακριβώς εκείνος ο... μαρτυριάρης στην τηλεόραση, -που σου αποκαλύπτει όλη την υπόθεση πριν από κάθε ταινία που προλογίζει-, τους εξήγησα όσο περισσότερο κουλτουριάρικα μπορούσα, εμπνευσμένος και από τις παραστάσεις που είχαν εντυπωθεί βαθιά στο μυαλό μου.
- H χαρά της δημιουργίας, σε όλο της το εκφραστικό και αδιέξοδο ταπεινό μεγαλείο συνάμα. Δυο κόσμοι, κονταροχτυπιούνται και συνωστίζονται σ' αυτόν εδώ, τον απλό χώρο. Ένας κόσμος είναι ο υπαρκτός και ακριβώς στον αντίποδά του, ο ανύπαρκτος. O σύγχρονος πολιτισμός μας στα γεννοφάσκια του, Έξοχο, ποίημα, αριστούργημα...
Με κοιτούσαν σαν αποβλακωμένοι.
-Στη διπλανή αίθουσα- τους έκανα πάσα- υπάρχουν άλλοι ξεναγοί, για τα υπόλοιπα εκθέματα της ειδικότητάς τους. Δεξιά παρακαλώ. Και να μας ξανάρθετε το συντομότερο....
Επιτέλους, ήμασταν πραγματικά μόνοι. H γυναίκα μου, με κοιτούσε από ώρα με ανυπόκριτο θαυμασμό:
- Εμ που θα πέσει το μήλο; κάτω από τη μηλιά· μονολόγησε με ικανοποίηση. Καλά και πότε έμαθες εσύ βρε θηρίο, τόσα πολλά και σοφά πράγματα για την κουλτούρα;
- Κουλτούρα γυναίκα είναι η τέχνη, του να κάνεις ότι σου 'ρχεται, να λες ότι σου κατεβαίνει, να καταλαβαίνουν οι άλλοι όσο λιγότερα γίνεται και στο τέλος, να είναι όλοι ευχαριστημένοι· -της είπα παρασυρμένος, μοιάζοντας τώρα στα γεράματα στην κόρη μου.
Την έσυρα με το ζόρι στην έξοδο. Στην πρώτη αίθουσα, ξανασυνάντησα τον Λευτέρη. Έμοιαζε απορροφημένος, μέχρις ηλιθιότητας. Κάτι άστραψε στο μυαλό μου και τον πλησίασα με θάρρος:
- Τι είναι εκείνο το "S” στη γωνία ρε Λευτέρη; τον ρώτησα.
-H Παναγία προσευχόμενη· -μου απάντησε με καταπληκτική άνεση, σαν να μου απαντούσε σε κάποια ερώτηση, του επιπέδου: τι ώρα είναι.
- Και γιατί όχι η κυρά Παγώνα η καθαρίστριά μας ρε Λευτέρη; Είδες κάποιο φωτοστέφανο μήπως, ή άκουσες και εσύ τον τρελό-εικαστικό όπως και εγώ ο ηλίθιος;
- Για κάποιον που ξέρει έστω και λίγα από τέχνη Βασίλη, οι εξηγήσεις περιττεύουν. Είναι αυταπόδεικτα τα πάντα.
- Και τι κριτική θα ...φιλοτεχνήσεις, για τη μεγαλειότητά της βρε φίλε μου;
-Άσε Βασίλη, φοβάμαι πως δεν είμαι... επαρκώς ενημερωμένος για τα σύγχρονα ευρωπαϊκά ρεύματα της μοντέρνας γλυπτικής και λίγος για να αποδώσω το δημιουργικό μεγαλείο αυτής της τεχνοτροπίας. Πάντως, τυχεροί οι γονείς της...
-Κι αυτή η πατημένη.... τσίχλα στο έδαφος τι παριστάνει ρε Λευτέρη;
-Εγώ την έφτυσα και την πάτησα κάτω.
Μου είπε ένοχα και χαμηλόφωνα η γυναίκα μου.
-Αμάν πια ρε Βασίλη! Αυτή η τσίχλα, απεικονίζει την… ελαστικότητα των στρεβλών σταθερών της κοινωνίας μας! Εναντιώθηκε.
Σκοράροντας από το κέντρου του γηπέδου ο Λευτέρης Με μάς μείνοντας στήλες άλατος. Φερμένες κατευθείαν από τα Σόδομα…
