Με μερικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και κείμενο του, ο Κυριάκος Λυκουρίνος μας ταξιδεύει στην προσφυγική ιστορία της περιοχής της Αγίας Βαρβάρας στην Καβάλα.

 

Μέχρι τον ερχομό των προσφύγων, ακραίο όριο της συνοικίας Χαμιδιέ, της μετέπειτα Αγίας Βαρβάρας, ήταν το Διεθνές Νοσοκομείο των Απόρων (“Gureba”). Αυτός ο μαχαλάς συγκροτήθηκε ως οικιστική ενότητα μάλλον στη δεκαετία του 1890 (πρωτοαναφέρεται στους τόμους του Οθωμανικού Κτηματολογίου του καζά Καβάλας μόλις το 1896) και στα χρόνια των προσφύγων ήταν ακόμη αραιοκατοικημένος. 

 

Τα πρώτα προσφυγικά οικοδομήθηκαν στις αρχές του 1923 από το νεοσύστατο Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων. Κατά την πρώτη αυτή περίοδο το κράτος λόγω της επείγουσας ανάγκης και των ισχνών οικονομικών του επιλέγει τη λύση των πρόχειρων και βραχυπρόθεσμων κατασκευών. 

 

Έτσι, την ίδια εποχή με τις παράγκες του Κιουτσούκ Ορμάν (1923), στην Αγία Βαρβάρα (αλλά και σε ανταλλάξιμα οικόπεδα της συνοικίας Αγίου Αθανασίου, επί των οδών Αγίου Αθανασίου και Σαππαίων) χτίστηκαν 253 μονώροφα παραπήγματα του ενός δωματίου. 

 

Τα μικρά σπιτάκια, ανόμοια μεταξύ τους, είχαν λίθινη θεμελίωση και ανωδομή από τσατμά, ήταν χωρισμένα σε ομάδες και είχαν κοινά μαγειρεία και αποχωρητήρια. Κατοικήθηκαν από 253 οικογένειες. 

 

Πολλά παραπήγματα κατεδαφίστηκαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής και πολύ περισσότερα στη δεκαετία του 1950. Μερικά ακόμη υφίστανται, στην Αγία Βαρβάρα, ακατοίκητα και μισοερειπωμένα.

 

Την ίδια εποχή, σε ανταλλάξιμα οικόπεδα των σημερινών οδών Κολοκοτρώνη, Σανταρόζα, Μ. Μπότσαρη, Κανάρη, Σαχτούρη, Αγ. Βαρβάρας, Γκούρα και Καραϊσκάκη, ανεγέρθηκαν ακόμη 190 κατοικίες, ομαδοποιημένες σε περίπου 40 διώροφες οικοδομές. 

 

Δε συγκροτούσαν συνοικισμό συγκεντρωμένων κατοικιών, αλλά βρίσκονταν ανάμεσα σε άλλα οικοδομήματα. Μέχρι τον όροφο ήταν κτισμένες με πέτρα και στη συνέχεια με καλαμωτή και είχαν μαγειρείο και αποχωρητήριο στο ισόγειο και ένα ή δύο δωμάτια στον όροφο. Σ’ αυτά τα κτίσματα συνωστίστηκαν 190 οικογένειες.

 

Το 1924-25, την εποχή που ανεγέρθηκαν και τα Πεντακόσια, στην Αγία Βαρβάρα χτίστηκαν ακόμη 89 μονώροφες οικοδομές (διπλοκατοικίες), που όμως δε συγκροτούσαν κάποια οικιστική ενότητα. Οι κατοικίες ήταν τώρα λίθινες και όχι από τσατμά, όπως του 1923. Υπολογίζεται ότι κατοικήθηκαν από 160-200 οικογένειες.