γράφει ο
Τάσος Αποστολίδης
Η πανδημία αυτή είναι πρωτόγνωρη για όσους βρίσκονται σήμερα εν ζωή. Κανείς, ακόμα και κάποιος που είναι 100 ετών, δεν θυμάται να έχει ζήσει κάτι αντίστοιχο. Ό,τι κι αν πιστεύει κάποιος, είτε το αποδίδει στο Θεό, είτε στη «μητέρα φύση», είτε οπουδήποτε, βλέπει ότι περνάμε μια κατάσταση που είναι πάνω από τις δυνάμεις του ανθρώπου.
Κι όμως υπάρχουν κάποιες θετικές πλευρές. Ίσως να ισχύσουν πρόσκαιρα. Αλλά αξίζει να τις παρατηρήσουμε.
Ας μην αναφερθούμε μόνο στα αυτονόητα: διάλειμμα από τη δουλειά ή το σχολείο, περισσότερο χρόνο με τους δικούς μας στο σπίτι κλπ.
Και γιατί να μεταναστεύσουμε;
Μια χαρά είμαστε εδώ
Πολύς κόσμος ήθελε να μετακομίσει. Να αλλάξει πόλη. Να αλλάξει χώρα. Άλλος για λόγους εργασίας, άλλος γιατί δεν αντέχει τη νοοτροπία.
Αυτά προ κορωνοϊού.
Τώρα; Που να πας;
Οι πόλεις είναι όλες στο ίδιο καζάνι. Οι χώρες το ίδιο. Τώρα σκέφτονται όλοι τα πάτρια εδάφη. Μπορεί να είναι η ηλιοφάνεια, μπορεί το ότι έχουμε τη θάλασσα στα πόδια μας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τώρα δεν αξίζει να πας πουθενά.
Είμαστε όλοι ίσοι
Ο COVID-19 ήρθε να μας θυμίσει πόσο ίσοι είμαστε όλοι. Πόσο γυμνοί. Πόσο απροστάτευτοι. Κι ενώ είναι γενικά μια κατάσταση φόβου και τρόμου, μπορείς ψύχραιμα να διακρίνεις κάτι ενδιαφέρον: η Ελλάδα είναι τόσο αδύναμη απέναντι σε αυτό, όσο και μια υπερδύναμη. Κανείς δεν είναι ισχυρός. Όλοι είναι ανίσχυροι και φοβισμένοι.
Ακόμη και χώρες που πήγαν να παρουσιάσουν μια εικόνα πυγμής, αναδιπλώθηκαν λίγο μετά.
Δεν μοιάζει με πόλεμο, μοιάζει με κάτι που με την παρουσία του θύμισε στους λαούς ότι οι αρρώστιες δεν κοιτάνει ούτε χρώμα, ούτε θρησκεία, ούτε οικονομική κατάσταση.
Είναι βέβαιο ότι αυτή η περίεργη κατάσταση ισότητας, δεν θα κρατήσει για πολύ. Κάποιοι θα βρουν και θα παράξουν το φάρμακο και το εμβόλιο, κάποιοι θα πρέπει να το αγοράσουν κάτω από όχι δίκαιες συνθήκες. Σε επίπεδο οικονομίας, άλλες χώρες θα ανακάμψουν γρήγορα, άλλες πολύ αργά. Η «θωράκιση» για τη «μετά κορωνοϊό εποχή» δεν θα κοστίσει σε όλους το ίδιο.
Αλλά, για την ώρα τουλάχιστον, ας παρατηρήσουμε όλον τον πλανήτη, να υφίσταται το ίδιο: φόβο, εγκλεισμό στο σπίτι και αβεβαιότητα. Δεν είμαστε άτρωτοι. Κι ευτυχώς που αυτό που μας το θύμισε, δεν ήταν κάποια πυρηνική ενέργεια.
Αφήσαμε τη φύση να αναπνεύσει
Η πανδημία ήρθε να παραλύσει τις οικονομίες και την ανθρώπινη παραγωγή αγαθών. Τα κατά τόπους οικοσυστήματα και το περιβάλλον σε όλο σχεδόν τον πλανήτη, πήρε επιτέλους μια ανάσα. Βιομηχανίες σταμάτησαν, τα αυτοκίνητα σχεδόν εξαφανίστηκαν. Ο ουρανός καθάρισε σε πολλές μεγαλουπόλεις και υπάρχει κόσμος που είδε για πρώτη φορά τα άστρα του ουρανού το βράδυ.
Η περίπτωση της Βενετίας όπου τα κανάλια της έγιναν ξανά καθαρά και πλέον φάνηκαν ψάρια, ήρθε να θυμίσει τι αποτύπωμα αφήνουμε καθημερινά πάνω στον πλανήτη. Κι εμείς και οι τουρίστες.
Ξέρουμε όλοι ότι αυτή η «λανθάνουσα» (για τους μέχρι πρότινος κανόνες) κατάσταση, δεν θα κρατήσει για πολύ. Κάποια στιγμή θα επιστρέψουμε σε φρενήρεις ρυθμούς και το περιβάλλον θα αρχίσει πάλι να επιβαρύνεται. Το καλό είναι ότι αφήσαμε έναν τεράστιο «οργανισμό» να αναπνεύσει και να επουλώσει -όσο προλαβαίνει- κάποιες πληγές.
Το επίσης καλό είναι ότι υπήρξαν για πρώτη φορά άνθρωποι που είδαν πως πραγματικά είναι η φύση. Κι αυτό ίσως αφήσει μερικά πιο αισιόδοξα και φωτισμένα μυαλά να σκεφτούν και να αλλάξουν τρόπο ζωής, λειτουργίας και σχεδιασμού. Ατομικά και συλλογικά.
Σκεφτόμαστε τους συνανθρώπους μας
Ένα άλλο καλό της τρέχουσας κατάστασης είναι ότι ενεργοποίησε την ανθρωπιά μας, τα αντανακλαστικά αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο. Εννοείται ότι υπάρχουν και οι συμπεριφορές μικρόψυχων που ίσως τώρα να βγήκαν στην επιφάνεια, αλλά όλο αυτό είναι μια ευκαιρία να δεις με ποιους έχεις να κάνεις.
Και πέρα από το ανθρώπινο επίπεδο, αυτό των διαπροσωπικών σχέσεων και των κοινωνικών συμπεριφορών, προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα και για τις σχέσεις χωρών. Σύμμαχοι αποδείχθηκαν παρτάκηδες, αιώνιοι «εθχροί» αποδείχθηκαν προθυμότεροι να βοηθήσουν.
Είναι μια καλή ευκαιρία να τσεκάρουμε συμπεριφορές και προσεγγίσεις.
Ναι. Δεν θα κρατήσει για πολύ. Γιατί δεν θα ορθοποδήσουν όλοι ταυτόχρονα, ούτε με την ίδια ευκολία. Και αφού ορθοποδήσουν μπορεί να γυρίσουν στους συμπεριφορικούς κανόνες που ίσχυαν πριν.
Για την ώρα, ας το απολαύσουμε. Και δεν είναι κακό να κρατήσουμε και μερικές σημειώσεις για να θυμόμαστε.
Ας περιμένουν τα χρέη
Η κρίση αυτή ήρθε να παρέχει και μια ανάσα σε ανθρώπους που βρίσκονταν στο χείλος της οικονομικής καταστροφής ή έστω μιας προσωρινής κατάρρευσης. Οικονομικές υποχρεώσεις όπως είναι για παράδειγμα αυτές προς εφορία και ασφαλιστικά ταμεία έχουν ανασταλεί. Για όλους το ίδιο, οριζόντια. Ναι, για αυτούς που πραγματικά δεν μπορούν αλλά και για τους κατά συνήθεια κακοπληρωτές. Αλλά είναι μια ανάσα, λόγω των συνθηκών ανωτέρας βίας, που υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχε δοθεί.
Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, εντάσσεται και η δημοσιονομική χαλάρωση σε όλες τις χώρες, η οποία δεν είναι παντού η ίδια αλλά υπάρχει. Και ανακουφίζει.
Αυτή την ώρα όποιος φωνάζει για την προσωπική οικονομική του καταστροφή λόγω της κρίσης, μάλλον δεν έχει δει τι συμβαίνει δίπλα του.
Ο καπιταλισμός που ξέραμε, απέτυχε (ξανά)
Η παγκόσμια κρίση που προκαλεί η πανδημία του κορωνοϊού, θέτει επί τάπητος μια σειρά ζητημάτων σε συνάρτηση με τις ασκούμενες πολιτικές. Τα διαφορετικά είδη καπιταλισμού που εφαρμόζονται ανά χώρα και οι κεντρικές ιδέες του όλου συστήματος, έρχονται προς επαναξιολόγηση. Άτυπη για την ώρα.
Η κατάσταση που ζούμε έρχεται να αμφισβητήσει ορισμένες παγιωμένες πρακτικές στις εθνικές και την παγκόσμια οικονομία. Σε επίπεδο Ελλάδας, χρειαζόμασταν μια κρίση κορωνοϊού για να καταλάβουν και οι τελευταίοι πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα ισχυρό (δημόσιο) Εθνικό Σύστημα Υγείας, όχι μόνο για μια περίπτωση ανάγκης αλλά και ως αναγκαίο στοιχείο ευημερίας των πολιτών.
Έχει επίσης αλλάξει η γενικότερη εντύπωση, σε μια μερίδα κόσμου, για τις λιγότερο σημαντικές -και όχι ασήμαντες- υπηρεσίες, όπως είναι η δημόσια Ραδιοτηλεόραση. Κατά κανόνα, οι ιδιωτικοί σταθμοί αδυνατούν να δώσουν την «μεγάλη εικόνα» και ακολουθούν την πεπατημένη του φόβου, του εντυπωσιασμού και της βιαστικής, επιφανειακής ενημέρωσης.
Χρειαζόμαστε και ΕΣΥ και ΕΡΤ
Την ίδια ώρα, η ΕΡΤ αξιοποιεί τον πλούτο της, τους συντάκτες και τους ανταποκριτές της, και δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα πολιτών που αυτή την περίοδο διψούν για σοβαρή και κυρίως ψύχραιμη ενημέρωση. Αφιερώνει χρόνο για να κάνει σοβαρή, τηλεοπτική δημοσιογραφία και στη σύγκριση με τα ιδιωτικά κανάλια, βγαίνει πρώτη. Εννοείται ότι δεν έχει αποβάλλει παθογένειες όπως το λιβάνισμα της εκάστοτε κυβέρνησης, αλλά ο ρόλος της αποδεικνύεται καίριος.
Το να βλέπει κανείς στο γυαλί, αυτές τις κρίσιμες ώρες, δημοσιογράφους όπως η Σταυρούλα Χριστοφιλέα η οποία λίγα χρόνια πριν αναγκαζόταν να ανακοινώσει το τότε κυβερνητικό μαύρο στην ΕΡΤ, έρχεται να υπενθυμίσει ότι δικαιούμαστε ως σοβαρή χώρα να έχουμε έναν ισχυρό, δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα. Και όχι μόνο για τέτοιες περιπτώσεις, αλλά για κάθε μικρό και μεγάλο γεγονός. Και είναι τυχερές πολλές χώρες με ηγέτες κατώτερους των περιστάσεων, στον ευρωπαϊκό βορρά, που είχαν σοβαρές δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις.
Στροφή στα ποιοτικά ΜΜΕ
Κάτι αντίστοιχο με αυτό που ισχύει για την ΕΡΤ, αρχίζει να αναπτύσσεται ως προβληματισμός των πολιτών για την ενημέρωση που λαμβάνουν γενικά από τον αλγόριθμο του facebook. Ο κόσμος αρχίζει να αναζητά πηγές για ενημέρωση ή και να θέλει να διασταυρώσει αυτό που διάβασε κάπου. Κάποια μέσα επενδύουν στη σοβαρότητα, την ψυχραιμία και τη σωστή δημοσιογραφία.
Όχι, δεν έχουμε αυταπάτες. Υπάρχει φυσικά κόσμος με πολύ χαμηλή ή ανύπαρκτη μόρφωση, με δογματισμούς τέτοιους που δεν του επιτρέπουν να ενημερωθεί. Υπάρχουν αυτοί που θα παραμείνουν εμμονικοί σε fake news που εξυπηρετούν την θεωρία που έχουν αναπτύξει ή τη θεωρία που τους βολεύει. Αλλά κάτι αλλάζει. Λίγο, μικρό, αλλά αλλάζει.
**
Κυκλοφορούν πολλοί δεκάλογοι "γενικής χρήσης" στο ίντερνετ για τα καλά που συμβαίνουν εν μέσω πανδημίας κορωνοϊού. Αντιγράφω έναν τυχαία:
1. Ξοδεύουμε λιγότερα, μόνο για τα απολύτως απαραίτητα.
2. Κάνουμε καλό στον πλανήτη.
3. Απολαμβάνουμε χρόνο με τα παιδιά στο σπίτι.
4. Αντιλαμβανόμαστε την αξία του να σταθούμε δίπλα στους ηλικιωμένους συγγενείς μας.
5. Μαγειρεύουμε δημιουργικά.
6. Εστιάζουμε στον εαυτό μας και τις ανάγκες του.
7. Κάνουμε μερεμέτια στο σπίτι.
8. Πετάμε άχρηστα πράγματα.
9. Μαθαίνουμε την τηλε-εργασία.
10. Ξανασκεφτόμαστε τη ζωή μας.
